Çömlekçi Mahallesi'nde kurulu olan çömlek atölyelerinin, 1520 tahririnde mahalle adının "Çömlekçi" olarak adlandırılmasından yola çıkılarak, 16. yüzyılın başlarında faaliyet gösterdikleri anlaşılmaktadır. Açık harman, toprak deposu, çamur havuzu, dinlendirme havuzu, torna, gölgede kurutma alanı, tavlama-astarlama-perdahlama, fırın, teşhir gibi bölümlerden oluşan çömlek atölyeleri, 20. yüzyılın ortalarında kaybolmuştur.

Osmanlı Dönemi'nde çok kültürlü kimliği bakımından mahalle yapısına dâhil olan çömlekçilik üretiminin varlığı, fetih sonrası tutulan arşiv kayıtlarından belirlenebilmektedir. 1520 yılı tahririnde mahalle adının “namı değer Çömlekçi” olarak ifade edilmesi, çömlekçiliğin bu tarihten önce mahalleye geldiğini kanıtlamaktadır. Rum çömlekçileri ile birlikte Türk ustalarında üretim faaliyetlerine katıldıkları, 1554 yılındaki şer’iyye sicilinde adı geçen “Çanakçı Hasan” kaydından anlaşılmaktadır. Çömlekçi Mahallesi’nde üretim yapan çömlek atölyelerinin küçük ölçekli günlük ihtiyacı karşılayacak ve yerelde pazarlanacak düzeyli bir imalatının olduğu anlaşılmaktadır. Üretim atölyelerinin çoğunlukla tek katlı olduğu, bazı birimlerin farklı atölyelerce ortaklaşa kullanıldığı da tespit edilebilmektedir. Trabzon şehir yerleşkesinin doğusunda kalan Çimenli (Hos) bölgesinden alınan demir pigmenti yüksek çömlek toprağı atölye harmanındaki açık toprak deposuna taşınmakta, elekleme ve dövme aşamasından sonra çamur havuzunda çamur kıvamına gelinceye kadar su ile karıştırılmaktadır. İşleme kıvamına gelinceye kadar dinlenme havuzunda bekletilen çamur, ustanın testinden geçince çömlekçi tornasına alınmakta ve imalat başlamaktadır. Biçimleri verilen çömlekler atölyenin gölgede kurutma odasında kurutulduktan sonra tavlanarak kara fırında pişirilmektedir. Tekrar elden geçirilen çömlekler, atölye harmanının açık alanlarından bir diğer bölümündeki güneşte kurutma alanına alındıktan sonra kullanıma hazır hale gelmektedir.

Alaca Han’ın 2012 yılı restorasyonu sırasında ortaya çıkan seramikler doğrultusunda Çömlekçi Mahallesi üretim atölyelerinde imal edilen kapları sınıflandıran Turan Takaoğlu, 6 tip belirlemiştir. Araştırmacının; tek kulplu büyük su testisi (Cadı/Cazı küpü), ağzı geniş tek kulplu çocuk su testisi, ağzı dar tek kulplu çocuk su testisi, yayık, ibrik, huni olarak sınıflandırmasının dışında has küp, turşu küpü, güveç olarak kullanılan gündelik yaşam gereçlerinden başka pöğrek (boru), tüteklik (baca borusu), kiremit gibi yapı malzemelerinin üretildiğine de tanık olunmaktadır.