Pazarkapı Mahallesi, Sekiz Direkli Hamam Sokak’ta yer alan hamam, günümüzdeki mimari özelliklerini 18. yüzyılda kazanmış olsa da, yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir. Yapının fetihten sonra hamama çevrilen Bizans dönemi bir yapı olduğu düşünülmektedir. Sekiz sütunlu merkezi planı ile adını alan hamam, dört eyvanlı planı, halvet hücreleri ve mermer kaplamalı sıcaklık bölümüyle dikkat çeker. Günümüzde hâlâ işlevini sürdüren yapı, Trabzon’un en eski Türk hamamı olarak kabul edilmektedir.

Pazarkapı Mahallesi, Sekiz Direkli Hamam Sokak’ta yer alan yapı, 26 pafta, 79 ada, 3 parselde kayıtlıdır ve 14.12.1974 tarihli kurul kararıyla taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir. Yapının inşa tarihi ve banisi kesin olarak bilinmemekle birlikte, mevcut üslup özellikleri 18. yüzyıla işaret etmektedir. Bununla birlikte, kimi kaynaklara göre hamam, Trabzon’un fethi sonrasında hamam haline getirilen Bizans dönemine ait bir Komnenos yapısıolabileceği gibi, kimi görüşlerde Selçuklu hamamı olarak da nitelendirilmektedir.

Doğu cephesinden girişli olan yapı, soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık bölümlerinden oluşan klasik bir plan şeması taşır. Soyunmalık bölümü kuzeyde yer almakta olup günümüzde iki katlı olarak yenilenmiştir. Orta kısmında sekizgen kaideli bir fıskiye, üst katında ise aydınlatma feneri yer almaktadır.

Soğukluk bölümü, kuzey-güney doğrultusunda uzanır. Bölümün güney ucunda küçük bir kubbeli mekân bulunmakta olup, üç küçük kubbe ile örtülüdür. Bu bölümden, doğuya açılan kapı aracılığıyla sıcaklık bölümüne geçilir. Dört eyvanlı ve dört halvet hücreli olan sıcaklık bölümü, ortasında sekizgen bir göbek taşı barındırır. Göbek taşını çevreleyen, yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanan sekiz sütun, yapının adını aldığı ve mimari açıdan en karakteristik kısmını oluşturur. Bu sekiz sütunun taşıdığı rotunda örtü sistemi, yapıdaki Roma-Bizans mimarisi etkisini gözler önüne serer ve yapının Osmanlı öncesine ait olabileceği tezini destekler.

Yapının su deposu ve külhan bölümü güneyde yer almakta olup, bu kısım 1989 yılında onarılarak yeniden inşa edilmiştir. Hamamın üst örtüsünde, beşik tonoz ve kubbe kombinasyonları, dönemin mimari anlayışıyla uyumludur. İç mekânda ise Türk hamamlarında yaygın olarak kullanılan beyaz mermer kaplama tercih edilmiştir.

Yapının mimari malzemesi genel olarak moloz taş ve kesme taş olup, sıcaklık bölümündeki kubbemsi örtünün dört kenarında yarım beşik tonozlar yer almaktadır. Üst örtü biçiminin göçebe Türk çadırlarına benzetilmesi ve farklı mimari dönemlere ait ögeleri birlikte taşıması, bu yapıyı Trabzon’daki diğer hamamlardan ayırır.

Günümüzde hâlâ aktif olarak kullanılan Sekiz Direkli Hamam, hem tarihi katmanları hem de özgün mimarisi ile Trabzon’un en eski Türk hamamı olma özelliğini taşımakta, bu yönüyle şehrin önemli simgelerinden biri olarak öne çıkmaktadır.