Musa Paşa Camii, Ortahisar Mahallesi’nde, Yavuz Sultan Selim Bulvarı üzerindeki Musa Paşa (Cami-i Kebir) Sokağı’nda yer almaktadır. Kitabesine göre 1669 yılında Musa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kare planlı, tek kubbeli yapısıyla Osmanlı’nın erken dönem cami tipolojisini yansıtan cami; kesme ve moloz taşlarla yığma usulde inşa edilmiştir.

Musa Paşa Camii, Trabzon’un Ortahisar Mahallesi’nde, Yavuz Sultan Selim Bulvarı üzerindeki Musa Paşa (eski adıyla Cami-i Kebir) Sokağı’nda konumlanmaktadır. Caminin ana kapısı üzerinde yer alan, mermer zemin üzerine sülüs hatla yazılmış dört satırlık kitabeye göre Hicri 1079 (Miladi 1668/1669) yılında Musa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Ancak Musa Paşa hakkında vakfiye kayıtlarında bir bilgi bulunmamaktadır.

Cami; kare planlı harim, kuzeyde yer alan son cemaat revakı ve kuzeydoğuda konumlanan minareden oluşmaktadır. Giriş cephesindeki iki yuvarlak sütunun taşıdığı üç gözlü son cemaat revakı, içten üç kubbe ile dıştan ise düz kiremit çatıyla örtülmüştür. Son cemaat kısmının duvarı diğer cephe duvarlarına göre daha incedir. Saçaklarda, sonradan eklendiği düşünülen işlemeli taşlarda “S” şeklinde geometrik süslemeler dikkat çeker.

Caminin kuzeydoğu köşesinde yer alan minaresi; çokgen kaide üzerinde, taş sarkıtlı, tek şerefeli ve klasik Osmanlı formundadır. Çatı hizasındaki bilezikten gövdeye, bileziğin üzerindeki mukarnas dizilerinden ise şerefeye geçiş sağlanmaktadır. Minare, kurşun kaplı konik külahla tamamlanmıştır.

Batı cephesi dışında kalan üç cepheden ışık alan camideki pencereler, genellikle sivri kemerli olup kesme taş ve kaba yonu taş malzeme ile inşa edilmiştir. Zamanla çeşitli onarımlar geçiren caminin bu süreci, doğu cephesindeki pencere kasnaklarında da izlenebilir. Önceden yatay “U” formunda olan kasnaklar bugün dikdörtgene dönüşmüş olsa da üstteki aydınlık pencereleri korunmuştur. Güney cephesindeki iki pencereden biri sonradan kapatılmış, kuzey cephesine ise demir parmaklıklar eklenmiştir.

Caminin harim kısmına, basık kemerli ahşap bir kapıdan girilmektedir. Harim, pandantiflerle geçilen ve sekizgen kasnak üzerine oturan, alaturka kiremit kaplı tek bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbenin oturduğu kesme taş duvarlarda yüzeysel ve iç içe geçmiş kemerler yer alır.

Mahfil kısmına, harimden kıvrımlı küçük bir merdivenle çıkılır. Mahfil, bir yandan ayaklara diğer üç yandan ise duvarlara sabitlenmiştir. Güney ucu üç dilimli bir formda düzenlenmiştir.

Mihrap; dikdörtgen çerçeveye alınmış, mukarnas kavsaralı ve iç içe silmelerle çevrilmiştir. Nişin iki yanında bezemeye yönelik küçük kemerler yer almaktadır. Caminin minberi ise yakın dönemde yenilenmiştir.

Osmanlı mimarisinin klasik tek kubbeli cami tipine uygun olarak inşa edilen Musa Paşa Camii, günümüzde “anıtsal yapı” olarak tescil edilmiştir ve Trabzon’un tarihî değerleri arasında yer almaktadır.

Kitabe:

Cami giriş kapısı üzerinde, 61,5x36 cm boyutlarında mermer üzerine sülüs harflerle yazılı kitabesi mevcuttur.

1- Hazreti Musa Paşa’nın cömertliği, (Hazreti Musa’nın Firavun’a karşı Mucizle olarak görünen parlak eli) beyaz elde göründü.

2- Hak rızası için güzel bir çalışmayla rükünleri kıblenin yapıcısı oldu.

3- Allaha hamdolsunki beğenilen ve kuran ayetlerinin okunduğu yer oldu.

4- Hatip tamamlanışının tarihini dedi: Rahman olan Allahın rahmetinin dileği oldu. 1079 H/1668 M.